دولت ها باید در حمایت از بنگاه ها، انتظام گر باشند نه مداخله گر - وبلاگ تور امنستان

به گزارش وبلاگ تور امنستان، تصمیم گیری و مدیریت بحران در دوره شیوع ویروس کرونا چقدر با الگوی توسعه در ایران ارتباط دارد؟ کمال اطهاری، پزوهشگر حوزه توسعه به پایگاه خبری اتاق ایران می گوید: باید پرده کرونا را از تصمیم گیری ها کنار زد؛ باید دید پس آن پرده چه ساختار ها و الگو های توسعه ای توانسته است بر بحران کرونا فایق آید. اما اینکه در تمام سطوح از یک دنیا پساکرونا صحبت می نمایند، نشان می دهد نظم کنونی حاکم بر دنیا، قابل تحمل نیست.

ما چگونه بر این مسأله فائق شویم؟ نکته ای که اطهاری درباره آن می گوید: به گفته گرامشی بحران زمانی رخ می دهد که نظم موجود قابل ادامه نیست؛ اما جهان نو هم نمی تواند متولد شود. ما وظیفه داریم که خرد جمعی را به کار بگیریم، به ویژه کسانی که در حوزه اقتصادی و اجتماعی کار می نمایند تا بتوانیم الگوی جایگزین و نقشه راه ایجابی ارائه بدهیم. تا در درجه اول جامعه خودمان به صورت یک توافق جمعی شکل بگیرد و نهاد های جدید ایجاد شود، در این صورت است که جهان نو متولد می شود. هیچ چیز در جهان خود به خودی رخ نمی دهد و اگر خود به خودی باشد، بد ترین نوع آن است و مشابه زلزله یا کرونا خواهد بود.

او ادامه می دهد: اتفاقاتی که بیرون از جریان موجود تفکر بشر بر او حادث شود، ضربه بزرگی است و شوک وارد می نماید. به گفته مانوئل کاستلز ما در دوران جهانی شدن با سه هویت رو به رو هستیم، یکی هویت موجود در کشور های مختلف است؛ یعنی نهاد هایی که رسمیت و مشروعیت دارند، این نهاد ها دیگر به شکل سابق قابل تداوم نیستند و باید نهاد های جدید جایگزین آن ها شوند؛ اما این امر مشکل است چون مقاومت می نمایند.

به گفته اطهاری اگر فعالیت آگاهانه ای برای تعریف و قانع کردن جامعه صورت نگیرد که یک توافق در جامعه شکل بگیرد. البته ممکن است در مقابل جهانی شدن یک هویت مقاومتی هم شکل بگیرد، این هویت انزوا طلب است، و می گویند پساکرونا دوره ای است که ما منزوی شویم و به چارچوب دولت ملی برگردیم.

او تاکید می نماید: تفسیری که این ها از دولت ملی دارند، نازل تر از قانون اساسی است و حتی بحث درون زایی و برون نگری را کنار می گذارند و برون زایی و درون نگری را مد نظر قرار می دهند.

به گفته اطهاری، پژوهشگر توسعه در روبرو با بحران می توانیم از هویت برنامه ای سخن بگوییم. در دوران جهانی شدن، کشور هایی که هویت برنامه ای داشتند و توانستند آن را به خوبی تعریف نمایند، توانستند از دوران جهانی شدن استفاده نمایند، برنده باشند و در دوران کرونایی هم توانستند بهترین مقابله را با این ضربه داشته باشند. کشور هایی مثل چین، کره جنوبی، ژاپن، بیشتر کشور های اروپایی از این دسته بودند.

او به شرایط کشورهای اسکاندیناوی در روبروه با بحران اشاره می نماید: کشور هایی مثل آلمان، اسکاندیناوی توانستند در گذشته به بحران 2008 فائق شوند و هم بحران کرونا را به خوبی سامان دادند. این کشور ها یک خصیصه مشترک دارند، این ها یک الگوی توسعه ای دارند که رشد اقتصادی را به خوبی و خلاقانه هم با جهانی شدن و هم اقتصاد دانش تعریف کردند و این الگوی توسعه پیوند دارد با یک سیاست اجتماعی فراگیر؛ به بیان دیگر شیوه انتظام بخشی دارند.

اطهاری تاکید می نماید: نوع روبروه با بحران به زبدگی در برنامه ریزی و سیاست گذاری اقتصادی و نحوه آموزش جامعه برمی شود؛ یعنی چارچوب های کف سیاست اجتماعی را دارید، پیوسته آموزش می دهید، نظام بیمه ای کاملی دارید و مردم احساس خوشبختی می نمایند و احساس ترس و هراس ندارند، رقابت را به حرص و آز تبدیل نمی نمایند، این امر می تواند در سطح بنگاه باشد یا فرد و فرقی نمی نماید. در چنین جامعه ای دیگر یک بازی خوشایند، هم پیوند و جماعتی ندارد.

اطهاری، پژوهشگر اقتصاد توسعه در پاسخ به اینکه رکود فراگیر ناشی از کرونا، بخش های مختلف اقتصادی به یاری اقتصادی احتیاج دارند. بنگاه های اقتصادی به بسته های حمایتی احتیاج دارند. آیا ممکن است که دولت ها به این رویه عادت نمایند و این رویه ها اثر بلند مدت بر کارکرد دولت داشته باشد؟ می گوید: حتی در چین و کره جنوبی، دولت توسعه بخش وجود دارد؛ اما نه در شکل دولت مداخله گر. دولت باید در حمایت از بنگاه ها انتظام گر باشد نه مداخله گر؛ اما دولت های ایران بیشتر مداخله گر هستند.

اطهاری در پاسخ به این پرسش که آیا وقتی این بحران جمع شود، تمام نهاد ها به کارکرد اصلی و واقعی خودشان برمی گردند؟ می گوید: در واقع این حمایت ها توافقی است، از طرفی در جوامه توسعه یافته جامعه مدنی قوی است.

به گفته اطهاری در ایران حاکمیت الگو های ابتدایی را به صورت افراط و تفریط را در طول زمان برداشته است؛ فکر می نماید که رقابت یعنی لجام گسیختگی؛ اما این گونه نیست.

عده ای نگران ماهیت نظارت ها و تداوم آن در آینده هستند ولی اطهاری معتقد است: وقتی امری در چارچوب بخردانه شکل بگیرد، قدم به قدم انکشاف پیدا می نماید. مگر دولت های رفاه اروپا به توتالیتاریسم انجامید؟ دولت های رفاه جلوی توتالیتاریسم را گرفتند. اگر دولت های رفاه تشکیل نمی شد، فاشیسم ادامه پیدا می کرد و نوع استالینی سوسیالیسم بر اروپا حاکم می شد.

اطهاری تاکید می نماید: کسی که نتوانسته جهانی شدن را تعریف کند و نقش خود را در جهانی شدن توافقی تعیین کند، قبلا دچار بحران بوده است. چیزی که در ایران وجود دارد، یک فرهنگ بسیار بزرگ جامعه مدنی است که به خوبی تشخیص می دهد دشمن اصلیش کیست و با آن می جنگد. جامعه مدنی ایران با این فرهنگ و تجربه تاریخی بزرگ می داند دشمن اصلی خود را کی و کجا انتخاب کند. گاهی اوقات ممکن است که خطا کند؛ اما برخلاف جوامع دیگر خطا پایدار نیست؛ بنابراین در این بحران هم جامعه مدنی توانست سربلند بیرون بیاید.

او ادامه می دهد: کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اصلاً اتفاقی نبوده است، وزارت بهداشت یکی از بهترین دستگاه های ایران از لحاظ سواد و پژوهش محوری است.

او معتقد است: درسی که حاکمیت باید بگیرد این است که از فرصت های تاریخی استفاده کند، نوع کلان فرایند ها را تشخیص بدهد، از چین، کره جنوبی و حتی اروپا یاد بگیرد. ما باید یک ترکیب خلاق از اصولی که این ها برای توسعه به کار گرفتند، انتخاب کنیم. تمام این ها آماده جهانی شدن توافقی هستند. این ها درس هایی است که ما باید بگیریم؛ باید پرده کرونا را از تصمیم گیری ها کنار بزنیم و ببینیم که پس آن پرده چه ساختار ها و الگو های توسعه ای توانسته است بر آن فائق آید که ترکیب خلاقی از آن بسازیم. این تصویر می تواند جامعه ما را به آنچه شایسته است، برساند.